Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ

Η κίνηση, η αντίδραση, η στάση ενός ατόμου, είναι τα στοιχεία με τα οποία όπως λέμε «μιλάμε με το σώμα», επικοινωνούμε μεταξύ μας, και πολλές φορές αυτή η επικοινωνία είναι πολύ πιο σαφής από τον έναρθρο λόγο. Πόσες φορές έχουμε πει την φράση «από την στάση του κατάλαβα ότι…»;

Επιστήμονες, ψυχολόγοι, γιατροί (κυρίως νευρολόγοι), έχουν ασχοληθεί εκτενέστατα με την επικοινωνία των ανθρώπων αλλά και των ζώων μέσω του σώματος και αυτήν την επικοινωνία την έχουν ονομάσει «Γλώσσα του Σώματος».
Η Γλώσσα του Σώματος φαίνεται να είναι γνωστή από τα αρχαία χρόνια. Στην Αρχαία Ελλάδα φιλόσοφοι και σοφιστές έκρυβαν τα χέρια τους κάτω από βαρύς τηβέννους. Πίστευαν ότι η κίνηση των χεριών σε μια συζήτηση ή ομιλία υποδήλωνε έλλειψη ευφράδειας και επιχειρημάτων, ενώ ο «απλός» λαός φαινόταν να χρησιμοποιεί τα χέρια του ιδιαίτερα έντονα στις συζητήσεις, κάτι που το παρατηρούμε και σήμερα. Αυτή η άποψη βασίζεται στο ότι όσο πιο έντονα μιλάμε με το σώμα, τόσο πιο «φτωχό» το έναρθρο λεξιλόγιο. Ο άνθρωπος δεν γεννήθηκε γνωρίζοντας να μιλάει, επομένως το μόνο μέσω επικοινωνίας του είναι το σώμα του. Μεγαλώνοντας και μαθαίνοντας να μιλάει, η επικοινωνία μέσω του σώματος υποβαθμίζεται και όσο πιο σαφέστερα μπορεί να εκφραστεί με τον λόγο, τόσο περισσότερο περιορίζεται η ανάγκη του να επικοινωνήσει μέσω του σώματός του. Η Γλώσσα του Σώματος όμως, η μορφή αυτή επικοινωνίας, είναι πολύ βαθιά ριζωμένη στο υποσυνείδητο για να μπορέσουμε να πούμε πως είναι δυνατόν κάποια στιγμή να μην την χρησιμοποιούμε καθόλου.

Το Υποσυνείδητο Σώμα
Ο άνθρωπος υποκινούμενος από το υποσυνείδητο χρησιμοποιεί πολλές φορές το σώμα του, κυρίως τα άκρα του, για να υποδηλώσει την συναισθηματική του κατάσταση: Όταν νιώθει απειλούμενος συσπειρώνεται σε εμβρυακή στάση, όταν νιώθει κούραση συνηθίζει να περπατάει καμπουριαστός, όταν θέλει να υποδηλώσει έντονο θαυμασμό κινεί τα χέρια του με ανοιχτές τις παλάμες και στήνει τον κορμό του, είτε καθιστός είτε όρθιος. Αυτά είναι ελάχιστα παραδείγματα ενός πολύ μεγάλου πεδίου μελέτης. Όμως το σώμα, πέρα από την στιγμιαία συναισθηματική φόρτιση, μπορεί να μας δείξει και την γενικότερη στάση κάποιου και τις ιδιαίτερες πτυχές του χαρακτήρα του, κάτι που πολύ δύσκολα μπορεί να κρύψει από τον παρατηρητή της επικοινωνίας του σώματος.
Πολλά μπορούμε να αποκαλύψουμε κατά την διάρκεια διάφορων δραστηριοτήτων όπως για παράδειγμα ο χορός, μιας και ο άνθρωπος χορεύοντας συχνά αποκαλύπτει μια τελείως διαφορετική εικόνα του από εκείνη που συνήθως εμφανίζει, καθώς μέσω του χορού εκδηλώνεται ο βαθύτερος συναισθηματισμός του, οι ανησυχίες και ελπίδες του, ακόμα και ο αισθησιασμός του, ιδιαίτερα εάν ο χορός είναι ελεύθερος και αβίαστος.

Η Γλώσσα των Ζώων
Σίγουρα η Γλώσσα του Σώματος δεν είναι προνόμιο μόνο των ανθρώπων. Είναι γενικά αποδεκτό πως το κύριο μέσο επικοινωνίας των ζώων, με τον άνθρωπο αλλά και μεταξύ τους, είναι το σώμα τους.
Από τα κατοικίδια μέχρι τα ατίθασα και άγρια ζώα, παρατηρούμε τα διαφορετικά χαρακτηριστικά τους μέσω της κίνησης και συμπεριφοράς τους. Υπάρχουν κοινά γνωρίσματα γενικών τάξεων (π.χ. αιλουροειδή, κυνοειδή) που βασίζονται και στην σωματική διάπλασή τους (τα μικρόσωμα ζώα τείνουν να είναι πιο ευέλικτα και νευρικά ενώ τα μεγαλόσωμα πιο δυσκίνητα και νωχελικά, κάτι που παρατηρείται και στους ανθρώπους). Άλλα πιο εξειδικευμένα γνωρίσματα βασίζονται στην ράτσα, π.χ. είναι κοινά γνωστό πως τα σκυλιά ράτσας κανίς είναι πολύ νευρικά, τα πιτμπουλ επιθετικά, οι γάτες του Σιάμ υπερκινητικές, της Περσίας δυσκίνητες κλπ, αλλά ακόμα και με αυτήν την κατηγοριοποίηση, ο χαρακτήρας του κάθε ζώου ξεχωριστά παραμένει πολύ σημαντικό στοιχείο στην συμπεριφορά και κίνησή τους.
Το θέμα όμως εξακολουθεί να είναι πως παρατηρώντας τις κινήσεις των ζώων μπορούμε να καταλάβουμε πολύ καλά τι θέλουν να μας «πούν» ανά πάσα στιγμή και τι αισθάνονται, και επίσης όλοι γνωρίζουμε κάποιες βασικές κινήσεις-ενδείξεις, όπως το ότι όταν ένα σκυλί κουνάει την ουρά του, δηλώνει φιλικότητα και θέλει να παίξει ή πως όταν μια γάτα «τραβάει» πίσω τα αυτιά της και φουντώνει το τρίχωμά της, ετοιμάζεται να επιτεθεί.
Αυτό που είναι πραγματικά εντυπωσιακό, είναι πως όσοι έχουν κάποιο συγκεκριμένο ζώο καθημερινά στον χώρο τους (κάποιο κατοικίδιο δηλαδή), έχουν ήδη δημιουργήσει ένα «ερμηνευτικό λεξικό κινήσεων» που είναι αλάθητο και που μπορεί να ερμηνεύσει πολύ βαθύτερα συναισθήματα από τα βασικά «πεινάω, νυστάζω, θέλω να παίξω, φοβάμαι» κλπ. και όλα αυτά με μονάχα ένα απλό τίναγμα της ουράς ή ανεπαίσθητη κίνηση του ποδιού… αυτή είναι η μαγεία της επικοινωνίας με το σώμα.

Το Πρόσωπο ως Μικροσώμα
Από τα μέλη μας ξεχωρίζουμε ως το ποιο εκφραστικό το κεφάλι, και συγκεκριμένα το πρόσωπο. Υπό αυτήν την λογική μπορούμε να ασχοληθούμε καθαρά και μόνο με τις διαφορετικές εκφράσεις του προσώπου, και μπορούμε να καταλήξουμε σε παρόμοια ή/και εκτενέστερα συμπεράσματα για το άτομο. Πραγματικά θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το πρόσωπο ως ένα μικροσώμα, μιας και μέσω των μυικών συσπάσεων του προσώπου καταλαβαίνουμε την χαρά, την λύπη, την ηρεμία κλπ. Μα με την κίνηση του προσώπου είναι που μπορούμε να κρύψουμε πιο εύκολα τα συναισθήματά μας συγκριτικά με το υπόλοιπο σώμα, διότι έχουμε πλέον καταλάβει πως εκεί είναι που ο συνομιλητής θα δώσει την περισσότερη σημασία για να «αποκωδικοποιήσει» τα όσα λέμε, οπότε προσέχουμε πολύ τις κινήσεις και εκφράσεις μας. Δεν δίνουμε όμως την δέουσα προσοχή στο υπόλοιπο σώμα, πιστεύοντας ότι δεν μπορεί να μας «μαρτυρήσει» και ξεχνώντας ότι… «όσα μπορεί να μάθει κάποιος από την παρατήρηση του μερικού, άλλα τόσα θα μάθει από την παρατήρηση του όλου»

Ενδεικτικές Ερμηνείες Κινήσεων του Σώματος
Στάυρωμα χεριών – άμυνα ή αντεπίθεση. Μαζί με χαμήλωμα του κεφαλιού υποδηλώνει κατηγορηματικότητα
Έντονη κίνηση χεριών κατά τον λόγο – έντονα συναισθήματα, ανάλογα της κίνησης/συζήτησης (π.χ. θαυμασμός, απορία, φόβος, εκνευρισμός κλπ)
Εμβριακή στάση – ανασφάλεια, αίσθηση απειλής
Περίφανο περπάτημα (στητό, καμαρωτό) – αυτοπεποίθηση, αίσθηση υπεροχής.
Καμπούριασμα – κούραση, απογοήτευση (ακόμα πιο έντονα αυτά τα συναισθήματα όταν το καμπούριασμα γίνεται κατά το βάδισμα και συνοδεύεται από σούρσιμο των ποδιών)
Χαμηλωμένο βλέμμα – ενοχή, προσπάθεια απόκρυψης μυστικών.
Στήσιμο των χεριών στους γοφούς – θρίαμβος, κατηγορηματικότητα, εκνευρισμός (όταν οι παλάμες είναι σε γροθιές)
Στήριγμα του κεφαλιού στα χέρια – βαριεστημάρα, πλήξη
Κλείσιμο του στόματος με το χέρι – ξάφνιασμα, σοκάρισμα
Πλέξιμο των δαχτύλων και στήριγμα του κεφαλιού – σκεφτικότητα
Ξύσιμο του κεφαλιού, μηχανικές κινήσεις, μικροενοχλήσεις κατά τον διάλογο κλπ – αμηχανία, νευρικότητα, άγχος αλλά και σκέψη.

γράφει ο Αλκιβιάδης

ιστορία χορών

Ιστορία Χορών

FOX TROT

Mε την επανάσταση της νέγρικης μουσικής Τζαζ το 1910 τα ζευγάρια άρχισαν να χορεύουν πολύ κοντά ο ένας στον άλλο, αυτοσχεδιάζοντας στο ρυθμό της μουσικής. Νέοι πιο αυθόρμητοι και ελεύθεροι ρυθμοί έκαναν την εμφάνιση τους και το κοινό που είχε βαρεθεί την στυλιζαρισμένη Πόλκα και το Βαλς, τους αγκάλιασε με αγάπη. Ένας καινούργιος ρυθμός γεννιόταν και ο κόσμος ενθουσιάστηκε με τα γρήγορα και απλά βήματά του. Το 1912 ο Χάρρυ Φόχ, αστέρι της θεατρική επιθεώρησης, λανσάρισε το ΦΟΞ ΤΡΟΤ. Έτσι γεννήθηκε ο δημοφιλέστερος μέχρι σήμερα χορός στην Αμερική. Απλά περπατητά βήματα προς όλες τις κατευθύνσεις, άνεση, χάρη και μελωδική συνεχής μουσική είναι τα χαρακτηριστικά του χορού αυτού.

WALTZ

Η προέλευση του Βαλς ανάγεται στους λαϊκούς χορούς της Βαυαρίας. Το 1812 άρχισε δειλά να μπαίνει στα σαλόνια χορού της Αγγλίας. Ήταν ο πρώτος χορός που τα χέρια του καβαλιέρου αγκάλιαζαν την μέση της ντάμας. Ο κόσμος σκανδαλισμένος από την τολμηρότητα του καινούργιου χορού αντέδρασε έντονα. Όμως η κοινωνία είχε αρχίσει να αλλάζει ριζικά, και γρήγορα το Βαλς έγινε ένας πολύ αγαπητός χορός που εξαπλώθηκε παντού. Είναι ο μόνος από τους παλαιούς κοινωνικούς Ευρωπαϊκούς χορούς που επέζησε μετά την επανάσταση της μουσικής Τζαζ. Αναπτύχθηκαν κυρίως δυο είδη Βαλς. Το Βιεννέζικο, με γρήγορες κυκλικές κινήσεις και το μοντέρνο με απλά βήματα.

TANGO

Γύρω στο 1910, 1914 το tango έκανε την εμφάνιση του στην Αμερικάνικη ήπειρο και σύντομα έγινε δημοφιλές στο χορευτικό κοινό με τις ασύμμετρες και πρωτότυπες φιγούρες οι οποίες δίνουν φινέτσα στον χορό αυτό. Πολλοί πίστευαν ότι το tango προέρχεται από την Αργεντινή. Αυτό όμως είναι μόνο η αρχή της ιστορίας, γιατί πράγματι τα πρώτα ίχνη του tango ανάγονται στον 19^ο αιώνα στους λαϊκούς τοπικούς χορούς της Αργεντινής. Όμως η Βραζιλία, η Ισπανία και το Μεξικό προσέφεραν πολλά ώστε να διαμορφώσει ο χορός το στυλ που έχει σήμερα. Έχει χαρακτηριστεί ως σύγχρονος χορός τις φωτιάς γιατί οι φιγούρες του είναι συγχρόνως δραματικές και δυναμικές, οι κινήσεις απαλές και κοφτές.

RUMBA

Η Ρούμπα γεννήθηκε σαν χορός παντομίμας από τους ιθαγενείς των βαλτότοπων της Κούβας. Εξελίχθηκε σε έναν τελετουργικό λικνιστό χορό και σύντομα τα τραγούδια των έγχρωμων λατινοαμερικάνικων τραγουδιστών, έγιναν από τις μεγαλύτερες μουσικές επιτυχίες. Ο ρυθμός των τραγουδιών αυτών μοιάζει με πολλά πετυχημένα μπλουζ και αγαπήθηκε από όλους. Η σημερινή κοινωνική Ρούμπα που κατέκλυσε την Αμερική γύρω στο 1930, είναι μια μακρινή συγγενής των γοητευτικών χορών των ιθαγενών. Η Ρούμπα είναι ένας ευχάριστος ρυθμός που τον χαρακτηρίζει η απαλή, εύκαμπτη κίνηση των γοφών και ένας μάλλον βαρύς βηματισμός.

MAMBO

Ήδη από τις αρχές του 1930 οι ορχήστρες Λατινοαμερικάνικης μουσικής όλο και πλήθαιναν στη Βόρειο Αμερική δίνοντας μια ανακατεμένη γεύση από Τανγκό, Σάμπα και Ρούμπα και προετοιμάζοντας το έδαφος για την ορμητική εισβολή του Μάμπο!! Αυτός ο τόσο αγαπημένος ρυθμός οφείλεται σε έναν και μόνον άνθρωπο. Τον Περέζ Πράντο!! Και όμως, ξεκινώντας από την πόλη του Μεξικού, η μουσική αυτού του ανθρώπου δημιούργησε μια πραγματική επανάσταση που εξαπλώθηκε και αγαπήθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο. Το Μάμπο είναι ένας ρυθμικός χορός που απαιτεί γρήγορες και απαλές κινήσεις. Μπορεί να χορεύει με ανεξάντλητο συνδυασμό από φιγούρες ανάλογα με την διάθεση του χορευτή.

ROCK’ N ROLL

Το Ροκ εντ Ρολ γεννήθηκε στη νότια περιοχή των Ηνωμένων Πολιτειών και έχει λατινοαμερικάνικες επιρροές. Με την μορφή που είναι γνωστό σήμερα το πρωτοσυναντήσαμε το 1940. Για πολλά χρόνια τα «καλά» μαγαζιά της εποχής δεν έβλεπαν με συμπάθεια τον καινούργιο χορό. Η άγρια μορφή και οι ακροβατικές φιγούρες του, δεν επέτρεπαν παρά μόνο περιορισμένο αριθμό χορευτών στη πίστα. Παρόλα αυτά το Ροκ εντ Ρολ παρέμεινε και θα παραμείνει ένας από τους δημοφιλέστερους κοινωνικούς χορούς. Ο ρυθμός του είναι έντονος και ξεσηκώνει. Βασίζεται σε ένα πολύ απλό βασικό βήμα, και δίνει απεριόριστη δυνατότητα αυτοσχεδιασμών.

PASO DOBLE

To paso προέρχεται από την Ισπανία. Σε αυτό τον χορό ο ταυρομάχος είναι ο ταύρος και η ντάμα η καλή του. Το paso είναι ένας δυναμικός χορός που χρειάζεται εξάσκηση και δεξιοτεχνία.

SAMBA

Η Σάμπα ο χορός του κεφιού, του καρναβαλιού και της σαμπάνιας, είναι ένας καθαρά Βραζιλιάνικος χορός βασισμένος σε νέγρικους ρυθμούς. Έγινε πρώτα γνωστή στο Ρίο Ντε Τζανέιρο και αργότερα οι χορευτικές μελωδικές νότες της χρησιμοποιήθηκαν από διάφορους λατινοαμερικάνους συνθέτες κατακτώντας τον κόσμο. Η Σάμπα εμφανίστηκε στην Νέα Υόρκη το 1929 όπου εξελίχθηκε σε έναν πολύ δημοφιλή χορό. Στην νότια Αμερική, όπου και πατρίδα της, η Σάμπα χορεύεται σε μέτριο έως αργό ρυθμό, ενώ στις Ηνωμένες Πολιτείες ο ρυθμός της είναι πολύ γρήγορος.

CHA-CHA-CHA

Το τσα, τσα, τσα έχει δύο γεωγραφικές περιοχές από όπου ξεπήδησε. Την Κούβα και τις Ηνωμένες Πολιτείες, με διαφορετικό στυλ, και φιγούρες. Πολλά έχουν γραφτεί για την Ρούμπα και το Μάμπο ενώ για την ιστορία του τσα, τσα, τσα έχουν γραφτεί πολύ λιγότερα. Πιθανόν το ταυτίζουν με το Μάμπο. Παρόλα αυτά έχει πολλά δικά του στοιχεία που το κάνουν έναν τελείως διαφορετικό χορό. Ο ρυθμός του είναι μέτριος και κοφτός. Είναι ένας αυθόρμητος χορός, που χωρίς να το θέλει κανείς αφήνει τον εαυτό του και τα αισθήματα του να παρασυρθούν από τον ρυθμό.

αυτοσχεδιασμός

Θεραπεία μέσω Θεατρικού Αυτοσχεδιασμού

Η Θεραπεία μέσω Θεατρικού Αυτοσχεδιασμού χρησιμοποιεί τη τέχνη του θεάτρου σε συνδυασμό με τεχνικές και προσεγγίσεις από διάφορες κατευθύνσεις ομαδικής και ατομικής ψυχοθεραπείας, με στόχο τη συναισθηματική εμβάθυνση των συμμετεχόντων όσον αφορά τις σχέσεις τους με τον εαυτό τους αλλά και με τους συνανθρώπους τους. Αποτελείται αρχικά από βιωματικά θεατρικά παιχνίδια με στόχο την αύξηση της εμπιστοσύνης σε επίπεδο προσωπικό: «Πως μπορώ να εμπιστευθώ τον εαυτό μου ως προς την έκφραση και κατανόηση των συναισθημάτων μου».Αλλά και σε διαπροσωπικό επίπεδο: «Πως μπορώ να εμπιστευθώ τους άλλους και σε ποιο βαθμό μπορώ να αφεθώ ώστε να δω την εξωτερική πραγματικότητα μέσα από τα μάτια ενός συνανθρώπου μου».

Η Θεραπεία μέσω Θεατρικού Αυτοσχεδιασμού έχει ορισμένες ομοιότητες με άλλες παρόμοιες ομαδικές θεραπείες, όπως το ψυχόδραμα και η δραματοθεραπεία, αλλά και σημαντικές διαφορές οι οποίες την καθιστούν μια νέα και πρωτοποριακή προσέγγιση. Το κύριο θεωρητικό υπόβαθρό της είναι οι τοποθετήσεις του Irving Yalom, αλλά χρησιμοποιεί επίσης τεχνικές οι οποίες προέρχονται από τη σύγχρονη υπνοθεραπεία και τις θεραπείες του υποσυνειδήτου.

Το Θεατρικό Παιχνίδι είναι ο προθάλαμος ο οποίος οδηγεί στη μέγιστη δυνατή έκφραση και δημιουργία, στον πλήρη Θεατρικό Αυτοσχεδιασμό ο οποίος ακολουθεί. Ο συγκεκριμένος τύπος αυτοσχεδιασμού είναι δομημένος έτσι ώστε να εμπεριέχει Αρχή – Μέση – Τέλος και ορισμένη χρονική διάρκεια προετοιμασίας και εκτέλεσης. Οι συμμετέχοντες έχουν απόλυτη ελευθερία επιλογής σεναρίου όσον αφορά τόπο, χρόνο και δράση. Ο στόχος είναι διττός, οι συμμετέχοντες ενθαρρύνονται να βιώσουν τη συναισθηματική επαφή που προκύπτει αυθόρμητα χωρίς να λογοκρίνουν τους εαυτούς τους ή τους άλλους. Η μόνη δέσμευση είναι η σωματική ασφάλεια, απαγορεύεται ρητά κάθε τι που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την προσωπική ακεραιότητα των συμμετεχόντων.

Ο δεύτερος στόχος είναι η αποστασιοποιημένη παρατήρηση των διεργασιών που ανακύπτουν από την αλληλεπίδραση των μελών της ομάδας. Εφαρμόζεται η τεχνική του Irving Yalom του «εδώ και τώρα» η οποία βοηθάει του συμμετέχοντες να εμβαθύνουν στην κατανόηση των πολυεπίπεδων συναισθηματικών διεργασιών που λαμβάνουν χώρα σε μια ανθρώπινη σχέση.

χορός και ψυχοθεραπεία

ART THERAPY, χορός και ψυχοθεραπεία

O χορός και η κίνηση από ψυχοθεραπευτικής και κυρίως ψυχαναλυτικής πλευράς, καθώς και το θέατρο θεωρούνται ανέκαθεν σαν πρωτόγονη έκφραση επικοινωνίας.
Ο Λόγος αντικαθίσταται από την κίνηση. Το ίδιο συμβαίνει και στο θέατρο, διότι παρόλη την ομιλία, ρόλο παίζει η κίνηση και η μίμιση που πρέπει να εκφράσει κάτι.
Η συμπεριφορά που δεν εκδηλώνεται ή που πρέπει να εκφραστεί μέσα σε συγκεκριμμένα πλαίσια, κανόνες και κωδικούς, εκφράζεται με τον χορό και την κίνηση μέσω της μουσικής.
Η απλή χορεύτρια και η μπαλλαρίνα με την πρωτόγονη χορεύτρια που εκστασιάζεται στους θρησκευτικούς χορούς, έχουν το κοινό τους στην έκφραση με το σώμα. Ζουν, μιλούν, δέχονται, αρνούνται κλπ. με το σώμα.
Το ίδιο και ο ηθοποιός τελετουργεί με το θέατρο, όπως ο μάγος στους πρωτόγονους. Πίσω από την μάσκα του κρύβει τον πραγματικό του εαυτό, αλλά συγχρόνως είναι αυτό που παίζει.

Ψυχαναλυτική και ψυχοθεραπευτική θεώρηση
Τι είναι ART THERAPY και στα ελληνικά, αντιμετώπιση ψυχολογικών προβλημάτων μέσω χορού, θεάτρου κλπ.?

Ολοι/ες μας λίγο-πολύ γνωρίζουμε, ότι η τέχνη θεραπεύει. Το τραγούδι, ο χορός, το θέατρο, η ζωγραφική, η μουσική, ακόμη και το σινεμά.
Βέβαια έχουμε συνηθίσει στο σινεμά και στην τηλεόραση, που τα καταναλώνουμε σχεδόν καθημερινά και εάν δεν νιώθουμε, ότι μας θεραπεύουν, ωστόσο κάπως διασκεδάζουμε με αυτά και μετά από τις ψυχικές διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα κατά την διάρκεια αυτής της διασκέδασης, νοιώθουμε πιο ανάλαφρα, πιο ανακουφισμένοι/ες κλπ.
Σε μεγαλύτερο βαθμό συμβαίνει αυτό στις εκλεπτισμένες τέχνες του θεάτρου, της μουσικής, του χορού και της ζωγραφικής. Εδώ μας απασχολεί ιδιαίτερα η τέχνη του χορού.

Σημαντικό είναι αρχικά να ξέρουμε, ότι έχουμε ανάγκη να αφήσουμε ένα αποτύπωμα στον κόσμο μέσα μας, αλλά και στον εξωτερικό μας κόσμο.
Είναι αυτή συνήθως η ανάγκη από πάντα, δηλαδή και από αρχέγονους χρόνους, η προσπάθεια της σύνδεσης της ζωής με τον θάνατο, της συμφιλίωσης τους, ακόμη και της υπέρβασης του, η προσπάθειά μας να ξεφύγουμε το προσωρινό και εφήμερο.
Η καθιστική ζωή που έχουμε συνηθίσει χωρίς κίνηση και πολύ περισσότερο χωρίς ρυθμό και χωρίς σχήμα, μας αφαιρεί ένα μεγάλο μέρος από την συνειδητοποίηση του εαυτού μας και κυρίως από την βιολογική-ψυχολογική και κοινωνική ισορροπία μας.
Κάνοντας συνεχώς τα ίδια πράγματα, με έναν εθισμό που θα μπορούσε να είναι και ψυχαναγκαστικός, χάνουμε τους ζωτικούς ρυθμούς μας- τον πρωτόγονο εαυτό μας, το παιδί μέσα μας- που θα μπορούσε να μας οδηγήσει στην ισορροπία, που όλοι/ες μας έχουμε ανάγκη.
Ο ψυχαναγκασμός αυτός θα μπορούσε να είναι από το πρωινό ξύπνημα, την πρωινή εργασία, το μαγείρεμα του φαγητού έως και την επίσκεψη στην εκκλησία, μία διαδικασία και αυτή επαναλαμβανόμενη, που όταν είναι αναγκαστική, δίνει ρυθμό στη ζωή μας, ίσως ακόμη και νόημα, αλλά δεν μας δίνει οπωσδήποτε και κάποιο συναίσθημα ευφορίας ή ψυχικής ανάτασης, που πιθανόν θα μας οδηγούσε να νοιώσουμε καλλίτερα, εκτός ίσως στιγμιαία, ούτε να έλθουμε σε επικοινωνία με τον βαθύτερο εαυτό μας και με την ενδοσκόπιση να ατενίσουμε και να λύσουμε τελικά πολλά από τα προσωπικά μας προβλήματα- εκτός αν ο ιερέας χρησιμοποιεί την ψυχανάλυση, πράγμα που συμβαίνει καμιά φορά.
Συχνά όμως είναι δυνατόν ο εκκλησιαμός να μας δημιουργήσει ψυχαναγκασμό, αλλά και να μας καθηλώσει. Το ίδιο και οι ρυθμοί της καθημερινότητας.

Στο θέατρο, στον χορό κλπ. αντίθετα απελευθερώνουμε τον εαυτό μας, τον οποίο έχουμε μάθει συνήθως να καταπιέζουμε.
Και το κυριότερο μας δίνονται σχήματα και κατευθυντήριες γραμμές για να βρούμε αυτόν τον κρυφό ή και χαμένο εαυτό μας, το κρυμμένο παιδί μέσα μας, που υποφέρει, στριμωγμένο σε κάποια κρυφή γωνία του ψυχισμού μας.
Σε αυτό το ταξείδι θα βοηθήσει τον καθένα, όπως στους πρωτόγονους ο σαμάνος-μάγος για να βρει μαζί με τον εκστασιατή, το νιρβάνα της ολοκλήρωσης του εαυτού του/της και στην καλλίτερη περίπτωση τα ψυχικά τραύματα με τα οποία θα δουλέψει στην εποχή μας όχι πια ο σαμάνος-μάγος-ιερέας, αλλά ο ψυχοθεραπευτής. Έτσι πιθανόν να καταφέρει να λύσει τον κόμπο, τον οποίο έχουν δημιουργήσει λανθασμένες συμπεριφορές, σχήματα ή συμβολισμοί.
Βέβαια δεν μπορώ να αναφερθώ εδώ με λεπτομέρειες στις διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα κατά την διάρκεια της ART THERAPY, όμως επιφυλάσσομαι να μιλήσω εκτενέστερα σχετικά σε κάποιο σεμινάριο, εφόσον σας ενδιαφέρει.
Ένα από τα βασικά στοιχεία όμως της Αντιμετώπισης ψυχολογικών προβλημάτων μέσω της Τέχνης, είναι η φυλογενετική εξέλιξη του ανθρώπου.
Το παιγνίδι και ο χορός- ρυθμός είναι γνωστά από το ζωικό βασίλειο. Είναι ίδιον της εξέλιξης και της αναζήτησης.
Το βρέφος αρχικά αναζητά τους χτύπους της καρδιάς της μητέρας του, οι οποίοι το κατευθύνουν και του δίνουν ασφάλεια και ηρεμία, εντέλει ευεξία και ευφορία.
Αυτή είναι και η εποχή του Νιρβάνα όπου το βρέφος - δηλ. ο άνθρωπος - είναι λίγο-πολύ βασηλιάς και έχει ό,τι θέλει..
Γνωστά είναι επίσης τα νανουρίσματα και η φωνή της μητέρας για να κοιμηθεί το παιδί ή το λίκνισμα στην κούνια - που μας θυμίζει το λίκνισμα στην πίστα..- που είναι ο πρώτος χορός, ο πρώτος ρυθμός.

Ακόμη τα παιγνίδια με τα αντικείμενα, αρχικά με τα δάκτυλα της μητέρας, με το στήθος της κοκ., όλη η εξέλιξη του παιδιού βασίζεται στο παιγνίδι και στην περιέργεια.
Με το παιγνίδι είναι δυνατόν τα παιδιά να γίνουν ευφευρετικά, να δημιουργήσουν κάτι νέο. Το κέντημα, μία απεικόνηση, μία ζωγραφική, το κουτσό π.χ. έχουν κάτι τελετουργικό. Συγχωνεύουν τις επιθυμίες του ανθρώπου με τις αισθήσεις και τις πνευματικές του ικανότητες.

Οταν το παιγνίδι γίνει δουλειά, εργασία για βιοποριστικούς λόγους, τότε υπάρχει πάλι ένας ρυθμός, μία ισορροπία, αλλά του αφαιρείται το στοιχείο του Νιρβάνα. Παραμένει η χρησιμοποίηση του πνεύματος και των ικανοτήτων με σκοπό την επιβίωση. Αυτό το είδος «παιγνιδιού» το γνωρίζουμε καλά. Ενα άλλο είναι για κερδοσκοπικούς σκοπούς, όπως ο τζόγος, το χαρτοπαίγνιο ακόμη και το χρηματηστήριο. Αυτά είναι κάπως επικίνδυνα «παιγνίδια». Για τους πολύ ριψοκίνδυνους είναι οι αγώνες αυτοκινήτου κλπ.
Το θέατρο και ο χορός συγκαταλέγονται στα λιγότερο επικίνδυνα και περισσότερο εκφραστικά και πλησιάζουν πιο πολύ στον ψυχισμό του παιδιού. Πρόκειται για παιγνίδι των χρωμάτων και της ομιλίας, είναι παιγνίδι ρόλων, παιγνίδι μουσικής..
Κι αυτή είναι η θεραπευτική τους ιδιότητα. Οι μάσκες των πρωτογόνων που δηλώνουν οδύνη, χαρά ή άλλα συναισθήματα, αλλά συγχρόνως τους δίνουν νόημα και σχήμα, έχουν αυτήν την ιδιότητα κλπ. Τους δίνουν και νέο συμβολισμό.

Ξαφνικά μέσα από τους ρόλους και την έκφραση ή μίμιση γίνεται κάποιος πατέρας, γονιός, εραστής, δάσκαλος, ιερέας κλπ. Οχι μόνον ανακαλύπτει τις δυνατότητες και ικανότητες του/της, αλλά ταυτίζεται μ'αυτά τα πρόσωπα και αντιλαμβάνεται τα πάθη, τις αδυναμίες και τις επιδιώξεις τους. Γίνεται ένα με αυτόν τον ρόλο, ένα με το σύνολο, με την κοινωνία, γίνεται κοινωνός.. Πράγμα που είναι και βασικό στοιχείο της τέχνης, όπως και της ψυχοθεραπείας.

Η ύπαρξη μέσα στον κόσμο και όχι απλώς σαν άτομο, μας δίνει την αίσθηση της ύπαρξης έτσι κι αλλιώς.
Ένα άλλο στοιχείο είναι ότι στο παιγνίδι, στο χορό, αλλά και στην ζωγραφική οι καθημερινοί συμβολισμοί, το δικό μας δέντρο πάνω στο χαρτί, ο δικός μας ρόλος στο θέατρο, η δική μας κίνηση στο χορό. Με τη βοήθεια του καθοδηγητή και του ψυχοθεραπευτή της ομάδας, ξεφεύγουμε την καθημερινή μίμηση, τους καθημερινούς κανονισμούς και ρόλους και αναζητώντας ή εφευρίσκοντας νέα σχήματα συμπεριφοράς και έκφρασης, απελευθερωνόμαστε από τα παλιά και τετριμμένα.

Στη θέση του παληού σαμάνου-μάγου έχουμε σήμερα τον ψυχαναλυτή ή ψυχοθεραπευτή. Σχετικά με τον σαμανισμό θα μπορούσα να πω με λίγα λόγια, σύμφωνα με την France-Scott Brillmann, ότι με τις τελετές, τις μάσκες και τον χορό, ο σαμάνος-μάγος όχι μόνον κατευνάζει τα κακά πνεύματα, αλλά βοηθά και το κάθε άτομο που παίρνει μέρος όταν εκστασιάζεται, να μην ξεπεράσει τα όριά του και να διατηρήσει την διαύγεια του πνεύματος του.

Είναι η μέθοδος που εφαρμόζει η New Age Therapy και έχει πολύ απήχηση στην εποχή μας.
Σαν ψυχοθεραπεύτρια και ψυχολόγος με ενδιαφέρει αυτό ακριβώς το σημείο της μεθόδου, διότι οπωσδήποτε με ενδιαφέρει να εφαρμόζω την ART THERAPY σαν αντιμετώπιση ψυχολογικών προβλημάτων και σαν ψυχοθεραπεία και όχι απλά σαν μέσο διασκέδασης!..

Σ. Λογοθέτη

Ο εσωτερικός συμβολισμός του αρχαίου Ελληνικού χορού

Ο εσωτερικός συμβολισμός του αρχαίου Ελληνικού χορού

Από την αρχαιότητα μέχρι και την εποχή της αναγέννησης ο Χορός ήταν βασικά ιερός, όπου κάθε κίνηση είχε ένα συμβολικό λόγο και τίποτα δεν ήταν αυθαίρετο.

Ο χορός είναι η έκφραση του ρυθμού και της αρμονίας της Φύσης και του Σύμπαντος. Σε όλους τους πολιτισμούς βρίσκουμε χορούς που με τις κινήσεις μιμούνται τη δημιουργία του κόσμου, την τροχιά των πλανητών γύρω από τον Ήλιο, τους αγωγούς της ανθρώπινης Ψυχής και τη διαδρομή της ανάμεσα στον κόσμο των σκιών, μέσα στο Λαβύρινθο.

Στην Ελλάδα έχουμε έναν πολιτισμό, στον οποίο ο χορός ξεκίνησε αρχικά ως ουσιώδες στοιχείο της θρησκείας και σαν σημαντικό μέσο στρατιωτικής εκπαίδευσης.

Βαθμιαία έγινε μέρος του αναπτυσσόμενου ελληνικού θεάτρου και στη συνέχεια μέρος της λαϊκής ψυχαγωγίας. Πάντοτε οι Έλληνες είχαν μεγάλη υπόληψη στο χορό. Μια από τις Μούσες όμοια σε βάση με τις Μούσες της επικής ποίησης και της μουσικής, ήταν η Τερψιχόρη, η Μούσα του Χορού.

Ο σεβασμός για το χορό βασίστηκε στην ολοκληρωμένη φιλοσοφία των Ελλήνων κατά τη διάρκεια του 6ου και 5ου αιώνα π.Χ, όπου η πίστη τους στην παράλληλη εκπαίδευση του πνεύματος και του σώματος είναι ουσιώδεις εκφράσεις της ανθρώπινης εξέλιξης.

Είτε είναι Ιερός χορός είτε είναι Λαϊκός χορός, ο χορευτής βρίσκεται μόνος μπροστά στο μεταφυσικό άγνωστο, η ομάδα βρίσκεται ενωμένη στην κοινωνική της λειτουργία. Σε αυτές τις δύο στοιχειώδεις μορφές πρέπει να ψάξουμε και να βρούμε την καταγωγή και την πραγματικότητα κάθε χορού.

Οι Αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν ότι ο χορός είναι μετάδοση της έκστασης. Είναι η διδασκαλία του ενθουσιασμού, στην κυριολεξία της λέξης: αίσθημα της παρουσίας του θεού και κοινωνία της ύπαρξής του. Και ασφαλώς εδώ βρίσκεται η "χάρη" του χορού. Η "χάρη" με την αισθητική και ταυτόχρονα με τη θρησκευτική σημασία του όρου: παρουσία του πνεύματος μέσα στη σάρκα.

Ανάλογα με το χαρακτήρα του κάθε χορού, ο Πλάτων διαιρούσε τους χορούς σε τρεις κατηγορίες: α) τους Πολεμικούς, β) τους Θρησκευτικούς, γ) τους Ειρηνικούς.

Πολλοί από τους πολεμικούς χορούς μετατρέπονται σε θρησκευτικούς ενώ οι ειρηνικοί χοροί διαιρούνται σε χορούς ιδιωτικής ζωής και σε χορούς θεάτρου.

Σχεδόν όλοι αυτοί οι χοροί είχαν ιδιαίτερη μυστικιστική σημασία και προσπαθούσαν να περάσουν μηνύματα στους ανθρώπους, στο να μπορέσουν να δουν ότι αποτελούν και αυτοί αναπόσπαστο κομμάτι της φύσης. Ο άνθρωπος μπορεί να χορεύει την εξέλιξη την προσωπική, την εξέλιξη της ψυχΤς, την εξέλιξη του Σύμπαντος και η ιστορία μας δείχνει κυκλικούς χορούς ή σπειροειδής μορφής.

Ακόμα και σήμερα σε διάφορα μέρη της Ελλάδας χορεύεται ο χορός του Θησέα ή αλλιώς ο χορός του Λαβύρινθου. Είναι ακριβώς αυτός ο λαβύρινθος ένα από τα σύμβολα της εξέλιξης του ανθρώπου. Όπως ο άνθρωπος που με κυκλικές μορφές πηγαίνει στο βάθος του εαυτού του, βγαίνει και συνεχίζει ώσπου νικάει τον Μινώταυρο, σύμφωνα με τον μύθο. Κι έρχεται η δεύτερη φάση του χορού, που ο άνθρωπος νικάει τον λαβύρινθο, βγαίνοντας από εκεί νικητής.

Ο Πυρρίχιος επίσης αναφέρεται από τους μυθικούς χρόνους. Η Πυρρίχη όρχησης λέγεται ότι είναι επινόηση της θεάς Αθηνάς ή των Διόσκουρων. Δέχονταν ότι μέσω του χορού αυτού πέρα από την πολεμική εξάσκηση ήταν μέσο καθαρμού για τον χορευτή και γίνονταν άξιος της εύνοιας και προστασίας των θεών.

Όπως είναι γνωστό οι αρχαίοι Έλληνες λάτρευαν έναν ορισμένο αριθμό θεοτήτων. Μέσα από τους μύθους γνωρίζουμε ότι η κάθε μία από αυτές τις θεότητες είχε ειδικές ιδιότητες, δυνάμεις και λατρευτικούς τρόπους.

Έτσι λοιπόν τα τυπικά, οι ιεροτελεστίες της γονιμότητας γίνονταν προς τιμή του Διόνυσου, του θεού της γονιμότητας και του κρασιού..

Οι χορευτές εκτελούσαν αυτούς τους ρόλους φορώντας κοστούμια τράγου. Αγώνες που περιλάμβαναν χορούς με τραγωδούς γίνονταν κατά τη διάρκεια του 6ου αιώνα π.Χ και έγιναν γνωστοί σαν διαγωνισμοί ή τραγούδι των τραγωδών απ' όπου προκύπτει και η λέξη τραγωδία...

Επίσης η παράδοση αναφέρει ότι όταν η αρχαία Αθήνα ήταν ακόμα ένας μικρός συνοικισμός, έφερναν το σιτάρι ή τα σταφύλια για να τα αλωνίσουν και να τα πατήσουν αντίστοιχα. Για να γίνει η κίνηση πιο οργανωμένη και πιο αποτελεσματική, απόκτησε ρυθμό. Οι πατητές μετακινούνταν ρυθμικά, γυροφέρνοντας πάνω στο ρυθμό του τραγουδιού. Η ρυθμική αυτή κίνηση που διαρκεί πολύ ώσπου να έρθει η ζάλη από την κούραση έφερνε στους ανθρώπους που δούλευαν μια μεταδοτική έκσταση. Οι πατητές που θα τους αντικαθιστούσαν ήταν καθισμένοι γύρω από το πατητήρι πάνω σε πέτρινα πεζούλια, ενώ ο υπόλοιπος πληθυσμός ύψωνε πίσω τους μια σειρά από κερκίδες για να συμμετέχει κι αυτός στα τραγούδια και στους χορούς και σε αυτή τη θεία έκσταση.

Έτσι σιγά-σιγά άρχισε πιθανότατα να διαμορφώνεται η αρχιτεκτονική του ελληνικού θεάτρου. Εκεί στο κέντρο θα δημιουργηθεί αργότερα ο χώρος της ορχήστρας (Ο όρος ορχήστρα σήμαινε το κυκλικό τμήμα του θεάτρου που προορίζονταν για χορό στην εξωτερική της μορφή. Στην εσωτερική της όμως μορφή η κυκλική πορεία του χορού και το κυκλικό του σχήμα συμβολίζει τη συσπείρωση των ατομικών δυνάμεων και την ενίσχυση παράλληλα της ομάδας για την νίκη κάθε τι κακού ή κάποιου προερχόμενου κινδύνου που απειλεί την ομάδα), διότι εκεί στο κέντρο βρίσκονταν εκείνοι που ζουν ενεργητικά τη δημιουργία του κρασιού και επικαλούνται με τις κινήσεις και τα τραγούδια τους τον θεό-προστάτη του τρύγου ή του θερισμού και γύρω τους σε κυματοειδείς κύκλους κάθονται εκείνοι που συμμετέχουν στο θείο δράμα της εργασίας, της δημιουργίας, της έκστασης, με το οποίο τελείται ο ερχομός και η παρουσία του θείου στην ανθρώπινη ύπαρξη.

Ανάμεσα στις άλλες θεότητες στις οποίες εκτελούνταν γιορτές με χορούς ήταν ο Απόλλων και η αδελφή του Άρτεμις στους Δελφούς και στο ιερό νησί της Δήλου.

Ο Απόλλων θεωρούνταν ότι είχε υπαγορεύσει τους κανόνες της χορογραφίας.

Παρόμοια είχαν γιορτές η Αθηνά, η Εκάτη, η Δήμητρα και η Περσεφόνη με δικούς τους λατρευτικούς τρόπους και με θρησκευτικούς χορούς κατά τη διάρκεια του χρόνου. Οι Θρησκευτικοί χοροί στην αρχαία Ελλάδα ήταν πάρα πολλοί, όμως οι πιο γνωστοί θα αναφερθούν πιο κάτω.

Ο Παιάν που τον τραγουδούσαν και τον χόρευαν στην αρχή προς τιμή του Απόλλωνα για να σταματήσουν οι ασθένειες και αργότερα προς τιμή και άλλων θεών όπως του Ασκληπιού , του Πάνα, της Αθηνάς και άλλων. Ήταν μία δέηση ή μια προσευχή για την καταπολέμηση των ασθενειών. Αργότερα τον χόρευαν για να εκφράσουν τη χαρά, την επιτυχία ή τη νίκη τους.

ήπάρχουν επίσης πλήθος από χορούς που χόρευαν οι γυναίκες προς τιμή της εκάστοτε θεότητας όπως τα Άνθεα και τα Παρθένεια που ήταν αφιερωμένοι στην Ήρα, ο χορός των Πεπλοφόρων για τη Δήμητρα και φορούσαν τα πέπλα σε ανάμνηση της θεάς που καλυμμένη με πέπλο αναζητούσε την κόρη της, ο χορός της Καλαθίσκου που ονομάστηκε από το χαρακτηριστικό καπέλο που φορούσαν οι κοπέλες όταν χόρευαν.

Ο χορός λοιπόν για τους αρχαίους Έλληνες ήταν ένας ολοκληρωμένος τρόπος να ζούνε τον κόσμο γιατί ήταν γνώση, τέχνη και θρησκεία ταυτόχρονα. Ήταν η πλήρης σοφία που αποτελούσε τη δημιουργική δύναμη του κάθε ανθρώπου που ολοένα αναγεννιέται και δρα στην ψυχή του. Έτσι η παράδοση ενεργοποιεί το μύθο, την πράξη του να ξαναζείς την αρχή, το ξεκίνημα του ανθρώπου και του θείου που ο ίδιος ο άνθρωπος φέρνει μέσα του και αυτό που είναι το μέλλον του, η δική του εξέλιξη.

ΜΑΡΘΑ ΓΚΡΑΧΑΜ

Χορεύτρια, χορογράφος (1896-1991) http://www.marthagrahamdance.org/school/ensemble.shtml#performances

«Το κέντρο της σκηνής είναι όπου βρίσκομαι εγώ» είπε κάποτε η Μάρθα Γκράχαμ. Και αν η παραπάνω φράση ξενίζει στο πρώτο της άκουσμα αποκαλύπτοντας την αλαζονεία ενός Λουδοβίκου, η θέση του ακρογωνιαίου λίθου που κατέχει η αμερικανίδα καλλιτέχνις στην ιστορία του μοντέρνου χορού είναι αρκετή για να την επαναφέρει σε ρεαλιστικές διαστάσεις. Η Μάρθα Γκράχαμ δεν ανακάλυψε τον μοντέρνο χορό. Η τεχνική που διαμόρφωσε ωστόσο ­ αναγνωρίσιμη σήμερα ακόμη και σε όσους δεν έχουν δει ούτε ένα έργο της ­ απετέλεσε το πρώτο υπολογίσιμο «αντίπαλο δέος» στο κλασικό μπαλέτο. Οσο για την επίδρασή της στους μεταγενέστερους, αντί κάθε άλλης απάντησης, η παράθεση μερικών μόνο ονομάτων είναι χαρακτηριστική: Μερς Κάνινγχαμ, Πολ Τέιλορ, Τουάιλα Θαρπ, Μαρκ Μόρις. Ηταν όλοι τους παιδιά και εγγόνια της...

Η Μάρθα Γκράχαμ γεννήθηκε το 1896 σε μια μικρή πόλη έξω από το Πίτσμπουργκ της Πενσυλβανίας. Πρώτη της επιρροή υπήρξε ο πατέρας της, ψυχολόγος στο επάγγελμα, ο οποίος ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για τη «γλώσσα» του ανθρώπινου σώματος. «Η κίνηση δεν λέει ποτέ ψέματα» έλεγε ο δρ Γκράχαμ, μια φράση που επαναλάμβανε συχνά η μεγαλύτερη κόρη του καθ' όλη τη διάρκεια της ενηλίκου ζωής της.

Η πρώτη παράσταση χορού που είδε η Μάρθα Γκράχαμ σε ηλικία 17 ετών ­ ένα ρεσιτάλ της πρωτοποριακής χορεύτριας της εποχής Ρουθ Σεντ Ντένις στο Λος Αντζελες ­ στάθηκε καθοριστική. Λίγα χρόνια αργότερα βρέθηκε να παρακολουθεί μαθήματα στη σχολή των «Ντένισον» (την οποία διατηρούσε η Ρουθ Σεντ Ντένις μαζί με τον σύζυγό της Τεντ Σον) και γρήγορα εξελίχθηκε σε μια από τις γνωστότερες χορεύτριες του συγκροτήματος. Το 1923, ωστόσο, η Γκράχαμ εγκατέλειψε το «ποίμνιο» αναζητώντας την τύχη της στη Νέα Υόρκη. Το 1929 ίδρυσε την δική της ομάδα. Προκειμένου μάλιστα να εξοικονομήσει πόρους έκανε διάφορες δουλειές. Μεταξύ αυτών, η διδασκαλία κίνησης σε ηθοποιούς όπως ο Γκρέγκορι Πεκ και η Μπέτι Ντέιβις, η οποία σχολίαζε: «Τη λάτρευα. Ηταν γεμάτη ένταση. Η φλόγα της ήταν αρκετή να δώσει στο κορμί της τη δύναμη δέκα ανδρών». Τίποτε, ωστόσο, δεν ήταν ικανό να αποσπάσει την Γκράχαμ από την «ιερή» αποστολή της: να αποτυπώσει, μέσω της κίνησης, το γράφημα της ανθρώπινης καρδιάς. Παρά το ότι οι χορογραφίες που παρουσίασε στα τέλη της δεκαετίας του 1920 ήταν μάλλον επηρεασμένες από τους Ντένισον, τα επόμενα χρόνια η Μάρθα Γκράχαμ άρχισε να διαμορφώνει ένα νέο σύστημα κίνησης: ενώ οι μέντορές της εξερευνούσαν τις ξένες χώρες, εκείνη στράφηκε προς την ανθρώπινη ψυχή. Ο,τι την ενδιέφερε ήταν να φωτίσει τα σκοτεινά κίνητρα και τις συγκρούσεις που καθορίζουν τις πράξεις των ανθρώπων. Με τα «Πρωτόγονα Μυστήρια» (1931) ­ το πρώτο της αριστούργημα που κέρδισε την προσοχή κοινού και κριτικών σε όλον τον κόσμο ­ η Μάρθα Γκράχαμ εστίασε στην ψυχολογική αξία των αρχέγονων ιεροτελεστιών, θέμα που την απασχόλησε και στο «Σκοτεινό Λιβάδι» (1946). Εχοντας υπογράψει έργα με ηρωίδες τη Μήδεια, την Ιοκάστη, την Αλκηστη, τη Φαίδρα και την Αριάδνη, η Μάρθα Γκράχαμ επέστρεψε στη μυθολογία με το αριστούργημά της: την «Κλυταιμνήστρα» (1958). Επρόκειτο για το πρώτο χορόδραμα σύγχρονης κινησιολογίας σε δύο πράξεις με πρόλογο και επίλογο: ένα ενδοσκοπικό «ταξίδι ψυχής» στα βάθη της αυτοανακάλυψης. Η εξερεύνηση εξάλλου του σύγχρονου πνεύματος είναι αναγνωρίσιμη σε όλα τα έργα της Γκράχαμ: ακόμη και στην εύθυμη «Ανοιξη στα Απαλάχια» (1944), τα λυρικά «Παιχνίδια των αγγέλων» (1948) αλλά και στους πνευματώδεις «Ακροβάτες των θεών» (1960) είναι αναγνωρίσιμος ένας πυρήνας διανόησης.

Προκειμένου, ωστόσο, να μεταδώσει τον ψυχολογικό χαρακτήρα των θεμάτων που την απασχολούσαν, η Γκράχαμ χρειαζόταν μια τεχνική ικανή να κάνει ορατό το «εσωτερικό τοπίο». Οι κινήσεις που εισήγαγε, λοιπόν, ήταν καινούργιες, πρωτότυπες και άσχετες με ό,τι είχε ως τότε προηγηθεί. Σε αντίθεση με τις «μαλακές», λυρικές κινήσεις της Ισιδώρας Ντάνκαν και της Ρουθ Σεντ Ντένις, οι δικές της στην αρχή ήταν αποκλειστικά δυνατές, κοφτές και βίαιες και μόνο αργότερα αποκτούσαν κάποια τρυφερότητα. Δεν ήταν μάλιστα λίγες οι φορές κατά τις οποίες η Γκράχαμ κατηγορήθηκε για τον «άσχημο» χορό της. Γρήγορα ωστόσο κέρδισε κοινό και κριτικούς με το νεωτερικό ύφος της. Για την Γκράχαμ η συγκίνηση δεν έπρεπε ποτέ να εξαφανίζει την τεχνική.

Γνωστή για την αδάμαστη θέληση και την ανεξάντλητη αντοχή της, η Μάρθα Γκράχαμ εγκατέλειψε τη σκηνή το 1970 σε ηλικία 74 ετών. Συνέχισε ωστόσο να διδάσκει και να χορογραφεί. Πέθανε το 1991 αφήνοντας πίσω της μια 75χρονη καριέρα.

..η ψυχή χορεύει

Όταν το κορμί λικνίζεται... η ψυχή χορεύει

Από την κοσμογονία στην κοσμογονία, από την κουλτούρα στην κουλτούρα, από τον πολιτισμό στον πολιτισμό, το ανθρώπινο κορμί πάντα χόρευε και θα συνεχίζει να χορεύει. Ο χορός είναι μια αρχαϊκή επιθυμία που πιάνει το σώμα από το εσωτερικό του και το ρίχνει σε μια διαρκή κίνηση.
Ο χορός είναι ένας πίδακας ζωής που δεν γνωρίζει ούτε εμπλοκές, ούτε περιορισμούς της ψυχής. Δεν γνωρίζει τον ρατσισμό, ούτε κριτική ήθους. Είναι μια ανάγκη ανείπωτη, είναι μια ανεξάντλητη πολιτιστική ορμή, είναι μια επιβίωση, μια ψυχοσωματική θεραπεία, εκπέμπει αυτάρκεια και είναι έκφραση τόσο ατομική, όσο και συλλογική. Είναι ο ερωτισμός της ζωής. Είναι η ίδια η ζωή.

Από τα αρχαία χρόνια στην Ελλάδα, στην Αίγυπτο, στην Ασία, στην προκολομβιανή Αμερική, στην Αφρική και στην Ωκεανία, σε τοιχογραφίες, σε ζωγραφιές, σε αγάλματα απεικονίζεται το ανθρώπινο σώμα σε κίνηση. Σε τελετές λατρείας ή πόλεμου, προσφορές ή απειλές, ελευθερίας ή σκλαβιάς, ανέκαθεν, όλοι οι λαοί του κόσμου μετέδωσαν μέσω του χορού την κατάσταση της ψυχής τους, την κοινωνική τους πραγματικότητα, τον εσώτερο ψυχισμό τους. Ο χορός είναι η ιστορία του κάθε λαού ξεχωριστά. Στα βήματα του κάθε χορού ξεχωριστά διαγράφονται αναμνήσεις που έχουν κληρονομηθεί από έναν καιρό που δεν μετρούσε ο χρόνος. Στη συλλογική έκφρασή του, μετράει καθένα άτομο ξεχωριστά και κάθε στιγμή ζωής έχει μια διαφορετική εξήγηση. Ο χορός μετατρέπεται σε μια ποίηση για όλο το σύμπαν.

Από την ανακίνηση των αφρικανικών χωμάτων εως τον ήχο του σφυροκοπήματος της γης, από το μυσταγωγικό χορό μιας απόκρυφης Ασίας εως τη λατινοαμερικάνικη παραφροσύνη της πολυάριθμης πολυφωνίας των ρυθμών, ο χορός είναι ένας τρόπος ομιλίας του σώματος, είναι σαν να το ανοίγεις, σαν να αναμιγνύεις όλα τα στοιχεία του σύμπαντος, είναι σαν να υπάρχεις μέσα από το είναι σου και να επιθυμείς να υπάρχεις στο βλέμμα του άλλου, είναι σαν να δημιουργείς τον δικό σου χώρο για να μπορείς να κινηθείς, είναι σαν να επιτρέπεις στο σώμα τόσο να κλαίει, όσο και να διασκεδάζει.

Ο χορός είναι και θα είναι η έκφραση μιας παράδοσης εξ ολοκλήρου ελεύθερης από οποιαδήποτε επιβολή.
Αυτή η ελευθερία δεν εμποδίζεται από τους κανόνες του χορού.. Από ένα γκραχαμικό μάζεμα στο ένα τέταρτο της στροφής προς τα πίσω ενός αργεντίνικου ταγκό ο σωματικός εξορκισμός δεν δέχεται τίποτα παραπάνω από το ίδιο του το σώμα. Το πάθος μετατρέπεται σε απόδραση που υπερβαίνει τα όρια. Το πάθος μπορεί να μετατραπεί σε έκσταση. Το φυσικό συναντά το μεταφυσικό.. μια απεραντοσύνη μουσικής που συνωμοτεί με το σώμα που συνοδεύει.

Σε ένα μοναχικό ή συντροφικό χορό, στην ανάγκη να έρθουμε σε επαφή ή όχι με τον άλλον, το μόνο σίγουρο είναι ότι κάθε κίνηση αντιπροσωπεύει τον προσωπικό ή αισθησιακό λόγο του κάθε χορευτή.
Επιπλέον ο καθένας απελευθερώνεται από τους περιορισμούς του, αφήνεται, η κίνησή του δεν έχει σύνορα, φυλακίζει στο βλέμμα του την αλήθεια του και την ομορφιά και εξορκίζει το άσχημο.

Φτάνει κάποιος να ξεχνάει τα σκοτεινά πράγματα που τον περιτριγυρίζουν και να ρίχνεται στον χορό όπως ρίχνεται και στον έρωτα με την εμπιστοσύνη ότι το σώμα του είναι μοναδικό και να το αφήσει να τον ταξιδέψει ο ήχος της μουσικής που ηχεί στην ψυχή του σαν να είναι η ηχώ του ίδιου του σώματός του.